Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski - Praca zbiorowa (EPUB)

Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski - Praca zbiorowa (EPUB) - Opis

Dwutomowe wydawnictwo będące podsumowaniem kilkuletniego projektu badawczego realizowanego przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN pt. "Strategie przetrwania Żydów podczas okupacji w Generalnym Gubernatorstwie, 1942-1945. Studium wybranych powiatów"

Jedną z najważniejszych konkluzji wynikających z kilku lat badań ,,żydowskich strategii przerwania" jest bogactwo obserwacji dotyczących stopnia przedsiębiorczości, własnej inicjatywy Żydów w obliczu Zagłady. Uderzają determinacja, mobilność, odwaga, z jaką ofiary podjęły walkę o życie własne oraz najbliższych. Z chwilą rozpoczęcia akcji likwidacyjnych, kiedy mało kto mógł żywić nadal jakiekolwiek złudzenia co do ostatecznych celów polityki niemieckiej, Żydzi zintensyfikowali desperacką walkę o przetrwanie. Z jednej strony w domach oraz pod domami budowano schowki i bunkry, a w podwójnych ścianach i na strychach urządzano przemyślne kryjówki. Z drugiej - nawiązywano kontakty ze stroną aryjską, których celem było znalezienie pomocy i kryjówki. Tam, gdzie było to możliwe, powstawały siatki przerzutu za granicę, zwłaszcza na Słowację i Węgry.

We wszystkich zbadanych przez nas powiatach najwięcej Żydów szukało pomocy nie w miasteczkach, ale w pobliskich wsiach - w domach swoich sąsiadów. Możliwość przetrwania w ogromnym stopniu zależała od chęci pomocy tychże sąsiadów - chrześcijan, od tego, czy byli w stanie przełamać strach wobec zagrożenia, jakie stanowili dla wspólnoty wiejskiej ukrywający się Żydzi. Nie sprzyjały temu obowiązujące normy grupowe, obecny wszędzie antysemityzm ani mechanizmy konformizmu (...) więcej społecznego. Tym bardziej podkreślić należy odwagę i bezprzykładne poświęcenie Sprawiedliwych. Tym mocniej podziwiać należy tych, którzy potrafili przeciwstawić się nie tylko niemieckim przepisom prawnym, lecz także pisanym i niepisanym regułom życia grupowego.

Wymowa liczb jest nieubłagana: dwóch spośród każdych trzech Żydów poszukujących ratunku - zginęło. Zamieszczone w tomach opracowania dostarczają dowodów wskazujących na znaczną - i większą, aniżeli się to dotychczas wydawało - skalę uczestnictwa lokalnych mieszkańców w wyniszczeniu żydowskich współobywateli.

,,Drogie Dziecko, wybaczam Ci i niech Ci też Bóg przebaczy. Schodzę z tego świata jako ofiara dla Ciebie, ażebyś Ty mógł dalej żyć. Adam Wonszyk, ten. Co woził cegły, kiedy budowaliśmy nasz dom, był u mnie, przez kraty rozmawiałem z nim. Powiedział mi, że możesz przyjść do niego, on Cię przechowa. Powiedział też, że szkoda, że my wszyscy nie przyszliśmy wcześniej do niego. Dbaj o siebie, jedz i pij tak, żebyś mógł przetrwać tę gehennę. Uważaj, żebyś się nie przeziębił. Może nam się uda jeszcze wydostać z aresztu i pozostać przy życiu. To są ostatnie słowa Twego ojca, który jest ofiarą po to, żebyś Ty żył".
List pożegnalny do Szmula Malera, napisany przez jego ojca, złapanego w kryjówce w czasie likwidacji we Frampolu 2 listopada 1942 r i przetrzymywanego przez kilka dni w lokalnej szkole, zanim wszyscy wyłapani w okolicy Żydzi zostali rozstrzelani na cmentarzu żydowskim Spis treści:
Okładka
Strona tytułowa
Strona redakcyjna
Spis treści
Wstęp
Tereny badawcze
Kwestie metodologiczne
Baza źródłowa
Polityka niemiecka: lokalna specyfika
Akcje likwidacyjne: ofiary
Sprawcy i ich pomocnicy
Szacunki
Strategie przetrwania
Strategie zakończone niepowodzeniem
Pomagający Żydom
Konkluzje
Powiat bielski
Wprowadzenie: Powiat bielski przed drugą wojną światową
Obszar i ludność
Źródła
Żydzi w powiecie Bielsk Podlaski
Powiat bielski pod okupacją sowiecką
Życie Żydów pod okupacją sowiecką
Polska konspiracja w okresie okupacji sowieckiej
Powiat bielski pod okupacją niemiecką
Władze niemieckie w Bezirk Bialystok i Bielsku Podlaskim
Polska konspiracja w okresie okupacji niemieckiej
Partyzantka sowiecka
Życie Żydów pod okupacją niemiecką
Przebieg akcji eksterminacyjnych w powiecie Bielskim
Strategie przetrwania
Niepowodzenia w poszukiwaniu ratunku
Przeżyli w ukryciu
Przeżyli w partyzantce
Podsumowanie: specyfika powiatu Bielskiego
Zakończenie: Powiat bielski w latach 19441945
Powiat biłgorajski
Przed i po 1939 r. światy równoległe
Powiat w okresie przedwojennym
19391941 przetrwanie
Kampania wrześniowa
Powiat w okresie okupacji
Przesiedlenia
Niemiecka administracja i policja
Życie codzienne Żydów i praca przymusowa
Obozy pracy
1941/1942 zmiany
Zapowiedź Zagłady
Pierwsze miesiące 1942 r.
Sprawcy i ich pomocnicy
Żandarmeria i Gestapo
Policja ukraińska
Policja Polska, tzw. granatowa
Cywilni pomagierzy
1942 Zagłada
Przebieg tzw. akcji likwidacyjnych
Geografia Zagłady
Liczba ofiar
19421944 strategie przeżycia
Opór i ucieczki
Ukrywanie się we wsiach
Grupy leśne
19441946 żydowska nieobecność
Aneks
Powiat węgrowski
Wstęp
Początki
Ludność żydowska powiatu węgrowskiego
Powiat węgrowski w okresie międzywojennym
Pierwsze wojenne lata, wrzesień 1939 lato 1942 r.
Migracje ludności
W przededniu eksterminacji spisy ludności żydowskiej
Żydzi Węgrowa i powiatu węgrowskiego pod okupacją niemiecką w latach 19391942
Życie w gettach, samopomoc żydowska
Dokumentacja sądów niemieckich i polskich z lat 19391942 jako nowe źródło do poznania dziejów węgrowskich Żydów
Liquidierungsaktion Wengrow akcja likwidacyjna Węgrowa
Jom Kipur, 22 września 1942 r.
Strażacy i granatowi policjanci podczas akcji w Węgrowie
Rola elit
Wyłapywanie Żydów
Epilog w sądzie
Powiat węgrowski po akcjach
Węgrów po akcji, wrzesieńpaździernik 1942 r.
Getto wtórne (Restghetto Wengrow), październik 1942 30 kwietnia 1943 r.
Ostateczna likwidacja getta, 30 kwietnia 1943 r.
Treblinka
Mała Treblinka
Strategie przetrwania, 19421944. Szacunki i liczby
Między aryjską stroną a gettem wtórnym
Najgorsza z możliwych opcji: miasto Węgrów. O trudnościach z ratowaniem
W Ziomakach u Ratyńskiego, czyli znów o tym, jak trudno było ratować
Na aryjskich papierach
Rola polskiej policji granatowej w ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej na terenie powiatu węgrowskiego
Na posterunku w Grębkowie
Na posterunku w Łochowie
Polnische Kriminalpolizei, Aussenstelle Wengrow
Polskie Państwo Podziemne a Żydzi w powiecie węgrowskim
Jeńcy sowieccy, czyli rosyjscy niewolnicy
Ratujący Żydów
Po wyzwoleniu
Aneks
Powiat łukowski
Źródła
Żydzi w Łukowie przed 1939 r. krótkie wprowadzenie
Skutki polityki nazistowskiej na terenie dystryktu lubelskiego
Prześladowania Żydów z Łukowa, praca przymusowa, pomoc socjalna
Getto w Łukowie i Rada Żydowska w 1942 r.
Likwidacja getta w Łukowie i innych gett
Los Żydów z Kocka
Żydzi ze Stoczka Łukowskiego
Próby ocalenia
Na czym polega dobra strategia przeżycia?
Statystyki
Partyzantka, podjęcie walki zbrojnej
Zmiana tożsamości na aryjską, zmiana nazwiska
Tułaczka, ukrywanie się u chłopów
Podsumowanie
Aneks
Powiat złoczowski
Źródła i literatura
Obszar badań
Uwarunkowania geograficzne
Ludność
Stosunki narodowościowe
Sytuacja ludności żydowskiej w okresie okupacji sowieckiej 19391941
Wybuch wojny
Charakterystyka okupacji sowieckiej
Represje wobec ludności
Represje w pierwszym okresie okupacji niemieckiej
Pogrom Żydów w Złoczowie w lipcu 1941 r.
Mordowanie Żydów w okresie niemieckiej administracji wojskowej
Pierwsze niemieckie represje wobec Żydów po utworzeniu administracji cywilnej w powiecie złoczowskim
Żydowskie sposoby przetrwania w okresie od sierpnia 1941 do sierpnia 1942 r.
Łapówki i opłaty za ocalenie
Instytucje pomocowe i opiekuńcze
Zmiana tożsamości
Niemieckie akcje likwidacyjne na terenie powiatu złoczowskiego
Pierwsza deportacja
Druga akcja deportacyjna
Likwidacja getta
Sposoby ratowania się Żydów w okresie niemieckich akcji deportacyjnych
Skrytki i miejsca trudno dostępne
Ucieczki z transportów
Próby szukania ratunku we wsiach wśród polskich i ukraińskich sąsiadów
Ucieczki do lasu
Warsztaty rzemieślnicze w Złoczowie
Wyłapywanie Żydów po likwidacji getta
Likwidacja obozów pracy. Strategie przetrwania więźniów
Plany ucieczek i próby konspiracji w obozach pracy
Kilka metrów pod ziemią. Bunkry i schrony
Żydowskie strategie przetrwania w okresie polowania na Żydów
Możliwości ukrywania się w oddziałach partyzanckich
Bunkry w lasach
Ukrywanie się w gospodarstwach chłopskich i wśród nieżydowskich mieszkańców miasteczek
Wędrowanie
Inne strategie: na aryjskich papierach, wyjazd na roboty przymusowe, ucieczka poza granice powiatu
Postawy Polaków i Ukraińców wobec zagłady Żydów złoczowskich
Statystyki i konkluzje
Strona tytułowa
Powiat miechowski
Wstęp
Literatura i źródła
Polacy i Żydzi historia
Historia osadnictwa żydowskiego do 1918 r.
Sytuacja ludności żydowskiej w okresie międzywojennym
Kreishauptmannschaft Miechow
Władze cywilne
Struktury policyjne
Żandarmeria
Policja Polska (granatowa)
Sonderdienst
Baudienst
Sytuacja Żydów w pierwszym okresie okupacji
Liczby
Pierwsze szykany i represje
Judenraty
Żydowska Samopomoc Społeczna
Żydowska Służba Porządkowa
Uchodźcy
Praca przymusowa
Getto w Miechowie oraz dzielnice żydowskie w Wolbromiu i Działoszycach
Sytuacja na wsi
Codzienny terror
Akcje wysiedleńcze
Preludium
Pierwszy etap wysiedleń (28 sierpnia 7 września 1942 r.)
Druga akcja wysiedleńcza (811 listopada 1942 r.)
Rola Baudienstu w akcjach likwidacyjnych w powiecie miechowskim rekapitulacja
Strategie przetrwania
Ucieczki poza granice powiatu
Próby ratunku na wsi
Uratowani w miasteczkach i majątkach ziemskich
Polowanie na Żydów lokalni sprawcy i ich ofiary
Policja granatowa i Jagdkommando
Mordy dokonane przez funkcjonariuszy z posterunku w Racławicach
Zabójstwa dokonane z udziałem policjantów granatowych na podstawie doprowadzeń i donosów
Mordy bez udziału policji
Zabójstwa ukrywających się na aryjskich papierach i konwertytów
Kontrowersje wokół represji za pomaganie Żydom
Incydenty w okolicach Pilicy i Kozłowa, listopad 1942 styczeń 1943 r.
Wyrabianie fałszywych dokumentów w Miechowie i mord w Siedliskach
AK i inne organizacje konspiracyjne wobec ukrywających się Żydów
Mord w Rędzinach-Borku
Morderstwa w okolicach Proszowic
Mordy w okolicach Kazimierzy Wielkiej
Inne przypadki
Mord w Giebułtowie
Działania AK wobec prześladowców Żydów
Tragiczny bilans
Po wojnie
Powroty
Powiat olkuski
Powiat pińczowski
Aneks
Ocalali na terenie powiatu
Ocalali poza granicami powiatu
Zamordowani na terenie powiatu
Konkluzja
Powiat nowotarski
Dwa i pół roku wojny. Charakterystyka powiatu nowotarskiego
Początki eksterminacji bezpośredniej
Endlösung der Judenfrage w powiecie nowotarskim
Żydzi Podhala i ich próby przetrwania
Zwangsarbeitslager für Juden. Losy żydowskich więźniów podhalańskich obozów pracy
Aryjska strona w Kreis Neumarkt
Polscy mieszkańcy powiatu nowotarskiego wobec Zagłady
Losy podhalańskich konwertytów
Sprawiedliwi z Kreis Neumarkt
Epilog
Powiat dębicki
Wprowadzenie
Metodologia
Żakerie galicyjskie. Stosunki polsko-żydowskie przed drugą wojną światową
Druga wojna światowa
Ustanowienie administracji niemieckiej
Volksdeutsche w powiecie mieleckim
Zmiany demograficzne przed akcją Reinhardt
Żydzi w powiecie dębickim
Mielec pierwsze oczyszczone z Żydów miasto w GG
Strategie przetrwania przed lipcem 1942 r.
Przetrwanie przez pracę
Strategia przetrwania elit żydowskich: kontakty z Niemcami
Ucieczka do Kongresówki: Żydzi mieleccy w Połańcu
Akcja Reinhardt: akcje likwidacyjne
Ilu Żydów uciekło przed akcjami likwidacyjnymi?
Strategie przetrwania po akcji Reinhardt
Wieś
Strach i terror: denuncjacje a strategie przetrwania
Las
Obóz
Wnioski: strategie przetrwania, dane liczbowe a rodzina
Powiat bocheński
Powiat bocheński przed wojną
Żydzi w powiecie od wybuchu wojny do czasu wysiedlenia
Wysiedlenia
Wiadomości o nadchodzącym przesiedleniu
Akcja w powiecie bocheńskim
Getto i obóz pracy w Bochni druga i trzecia akcja
Strategie przetrwania
Próby ratunku podejmowane w czasie akcji
Zagraniczne dokumenty
Ucieczki z terenu powiatu na Słowację i Węgry
Przetrwanie w obozach
Opór Bojowa Organizacja Żydowskiej Młodzieży Chalucowej
Ukrywanie na terenie powiatu
Na aryjskich papierach
Polskie oddziały konspiracyjne wobec ukrywających się Żydów
Sytuacja powojenna
Zakończenie
Aneks
Bibliografia
Indeksy
Indeks osobowy
Indeks geograficzny
Wykaz skrótów
Noty o autorach
Strona redakcyjna mniej