Neurologia. Podręcznik dla studentów fizjoterapii. Tom 2

Neurologia. Podręcznik dla studentów fizjoterapii. Tom 2 - Opis

Pierwszy w Polsce podręcznik łączący wiadomości z zakresu neurologii i fizjoterapii w neurologii. Poszczególne rozdziały zostały opracowane przez lekarzy i fizjoterapeutów, którzy mają doświadczenie w pracy klinicznej i jednocześnie dydaktycznej.

Podręcznik obejmuje podstawy anatomiczno-fizjologiczne chorób układu nerwowego, zagadnienia diagnostyki medycznej wykorzystywanej przez neurologów oraz wiedzę z dziedziny neurologii klinicznej i badania funkcjonalnego wraz z planowaniem fizjoterapii chorób ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

Rozdziały omawiające choroby układu nerwowego mają tę samą strukturę. W pierwszej części prezentowane są wiadomości kliniczne, a w części drugiej - z zakresu fizjoterapii. Spis treści: 3. Choroby demielinizacyjne ośrodkowego układu nerwowego 313

3.1. Podstawy kliniczne chorób demielinizacyjnych ośrodkowego układu nerwowego Jan Kochanowski, Katarzyna Kępczyńska 313
3.1.1. Stwardnienie rozsiane 313
3.1.1.1. Epidemiologia 313
3.1.1.2. Patogeneza 314
3.1.1.3. Objawy kliniczne 315
Przebieg kliniczny 316
3.1.1.4. Diagnostyka 317
Rezonans magnetyczny 317
Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego 318
Potencjały wywołane 318
3.1.1.5. Rozpoznanie 319
3.1.1.6. Leczenie 319
3.1.1.7. Diagnostyka różnicowa 322
3.1.2. Zapalenie nerwów wzrokowych i rdzenia kręgowego 324
3.1.2.1. Definicja 324
3.1.2.2. Epidemiologia 325
3.1.2.3. Obraz kliniczny 325
3.1.2.4. Diagnostyka 326
Rezonans magnetyczny mózgowia oraz rdzenia kręgowego 326
Przeciwciała w surowicy krwi (...) więcej 328
Inne badania diagnostyczne 328
Kryteria diagnostyczne 328
3.1.2.5. Leczenie 330
3.1.3. Inne choroby demielinizacyjne ośrodkowego układu nerwowego 330
3.1.3.1. Centralna mielinoliza mostu 330
Definicja 330
Obraz kliniczny 331
Diagnostyka obrazowa 331
Leczenie 331
3.1.3.2. Postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia 331
Definicja 331
Etiologia 331
Obraz kliniczny 332
Diagnostyka 332
Leczenie 332
3.1.3.3. Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego 333
Definicja 333
Etiologia 333
Obraz kliniczny 333
Diagnostyka 333
Leczenie 333

3.2. Fizjoterapia w stwardnieniu rozsianym Beata Mielańczuk-Lubecka, Daniel Malczewski 336
3.2.1. ,,Okno możliwości" 336
3.2.2. Objawy stwardnienia rozsianego determinujące planowanie i przebieg terapii 336
3.2.3. Spastyczność 337
3.2.4. Chód 339
3.2.5. Równowaga i koordynacja 341
3.2.6. Zawroty głowy i zaburzenia widzenia 342
3.2.7. Zespół zmęczenia 342
3.2.8. Ból 343
3.2.9. Dyzartria 343
3.2.10. Zaburzenia połykania 344
3.2.11. Dysfunkcja pęcherza i jelit 344
3.2.12. Problemy sfery intymnej 346
3.2.13. Klinimetria 347
3.2.14. Rekomendacje dotyczące ćwiczeń lub fizjoterapii z uwzględnieniem stopnia zaawansowania choroby wg wyniku skali EDSS 349
3.2.15. Rehabilitacja zaburzeń funkcji poznawczych 352
3.2.16. Sport w stwardnieniu rozsianym 353
3.2.17. Czerwone flagi 353

4. Choroby zwyrodnieniowe układu nerwowego 357

4.1. Podstawy kliniczne chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego Martyna Wypych, Lidia Kiryła, Katarzyna Stopińska, Agata Wierzchowska-Ciok, Artur Sadowski, Lidia Bińkowska 357
4.1.1. Parkinsonizm 357
4.1.1.1. Choroba Parkinsona 358
Definicja choroby 359
Epidemiologia 359
Objawy kliniczne 360
Diagnostyka różnicowa 362
Diagnostyka laboratoryjna 363
Rozpoznanie 363
Terapia 364
Ocena stopnia nasilenia choroby Parkinsona 368
4.1.2. Inne choroby układu pozapiramidowego 368
4.1.2.1. Pląsawice 368
Choroba Huntingtona 368
4.1.2.2. Dystonie 371
Definicja 371
Epidemiologia 372
Objawy 372
Diagnostyka różnicowa 373
Terapia 373
4.1.2.3. Tiki 374
Diagnostyka różnicowa 374
Diagnostyka laboratoryjna 375
Rozpoznanie 375
Terapia 375
4.1.2.4. Drżenie samoistne 375
Definicja 375
Epidemiologia 376
Objawy kliniczne 376
Diagnostyka różnicowa 376
Diagnostyka laboratoryjna 376
Rozpoznanie 376
Terapia 377
4.1.2.5. Zespół niespokojnych nóg 377
Definicja 377
Epidemiologia 377
Objawy kliniczne 377
Diagnostyka różnicowa 377
Diagnostyka laboratoryjna 378
Rozpoznanie 378
Terapia 378
4.1.3. Choroba Alzheimera 379
4.1.3.1. Epidemiologia 379
4.1.3.2. Podłoże genetyczne 379
4.1.3.3. Patofizjologia 380
4.1.3.4. Objawy kliniczne 380
4.1.3.5. Diagnostyka różnicowa 381
4.1.3.6. Diagnostyka 381
4.1.3.7. Rozpoznanie 382
4.1.3.8. Terapia 382
Leczenie farmakologiczne 382
Leczenie pozafarmakologiczne 383
4.1.4. Zespoły otępienne 383
4.1.4.1. Otępienie czołowo-skroniowe i otępienie z ciałami Lewy'ego 383
Objawy kliniczne, badania dodatkowe, różnicowanie i terapia 384
4.1.4.2. Otępienie naczyniopochodne 387
Definicja 387
Epidemiologia 387
Obraz kliniczny 388
Badania dodatkowe 388
Rozpoznanie 388
Leczenie 389
4.1.5. Stwardnienie zanikowe boczne 390
4.1.5.1. Epidemiologia 390
4.1.5.2. Objawy kliniczne 390
4.1.5.3. Diagnostyka różnicowa 391
4.1.5.4. Diagnostyka laboratoryjna 392
4.1.5.5. Rozpoznanie 392
4.1.5.6. Terapia 392
Leczenie farmakologiczne 392
Leczenie pozafarmakologiczne 393
4.1.5.7. Terapia logopedyczna w chorobie neuronu ruchowego 393
Podstawowe zasady terapii logopedycznej w stwardnieniu zanikowym bocznym 394

4.2. Fizjoterapia w chorobach zwyrodnieniowych układu nerwowego Karolina Krzysztoń 398
4.2.1. Wprowadzenie 398
4.2.2. Fizjoterapia w chorobie Parkinsona 398
4.2.2.1. Diagnostyka i plan terapii 399
4.2.2.2. Możliwości terapeutyczne 404
Zaopatrzenie ortopedyczne 413
4.2.2.3. Możliwości pomocy - grupy i stowarzyszenia samopomocy 416
4.2.3. Fizjoterapia w parkinsonizmach atypowych 416
4.2.4. Fizjoterapia w pląsawicy Huntingtona 418
4.2.5. Fizjoterapia w dystoniach 419
4.2.6. Fizjoterapia w zespole Tourette'a 421
4.2.7. Fizjoterapia w drżeniu samoistnym 422
4.2.8. Fizjoterapia w chorobie Alzheimera i innych zespołach otępiennych 422
4.2.9. Fizjoterapia w stwardnieniu zanikowym bocznym 423
4.2.9.1. Ogólne zasady terapii 425
4.2.9.2. Zaburzenia oddechowe 426
4.2.9.3. Zmęczenie 427

5. Choroby obwodowego układu nerwowego i mięśni 431

5.1. Podstawy kliniczne chorób obwodowego układu nerwowego i mięśni Joanna Cegielska, Artur Sadowski 431
5.1.1. Zaniki mięśni pochodzenia rdzeniowego 432
5.1.1.1. Rdzeniowy zanik mięśni 432
Objawy kliniczne 433
Terapia 434
5.1.1.2. Opuszkowo-rdzeniowy zanik mięśni Kennedy'ego 435
Epidemiologia i patogeneza 436
Objawy kliniczne 436
Diagnostyka 437
Diagnostyka różnicowa 438
Terapia 439
5.1.1.3. Zespół post-polio 439
Epidemiologia i patogeneza 439
Objawy kliniczne 440
Diagnostyka 440
Różnicowanie 441
Rozpoznanie 441
Terapia 441
5.1.2. Neuropatie nabyte i uwarunkowane genetycznie 441
5.1.2.1. Neuropatie nabyte 443
Epidemiologia 443
Objawy kliniczne 444
Diagnostyka różnicowa i laboratoryjna 445
Rozpoznanie 445
Postępowanie terapeutyczne 445
5.1.2.2. Pierwotne neuropatie immunologiczne (zapalne) 446
Zespół Guillaina-Barrégo 446
Przewlekła zapalna poliradikuloneuropatia demielinizacyjna 448
Wieloogniskowa neuropatia ruchowa 449
5.1.2.3. Neuropatie uwarunkowane genetycznie 450
Neuropatie kręgu CMT 451
5.1.3. Choroby złącza nerwowo-mięśniowego 453
5.1.3.1. Miastenia 454
Epidemiologia 455
Objawy kliniczne 455
Specyficzne problemy w miastenii 457
Diagnostyka różnicowa 457
Diagnostyka laboratoryjna 458
Rozpoznanie 458
Terapia 458
5.1.3.2. Inne zaburzenia transmisji nerwowo-mięśniowej 459
Zespół miasteniczny Lamberta-Eatona 459
Botulizm 460
5.1.4. Miopatie nabyte i uwarunkowane genetycznie 460
5.1.4.1. Wybrane miopatie nabyte 461
Zapalenia mięśni o podłożu immunologicznym 461
Miopatie polekowe i toksyczne 463
Miopatie w chorobach tarczycy 463
5.1.4.2. Wybrane miopatie uwarunkowane genetycznie 464
Dystrofie mięśniowe postępujące i miopatie wrodzone 464
Miopatie z defektem metabolicznym 470
5.1.5. Neuromiopatie związane z chorobą krytyczną 471

5.2. Fizjoterapia w chorobach obwodowego układu nerwowego i mięśni Agnieszka Stępień, Joanna Ścibek, Katarzyna Bienias, Jakub Stolarski, Agata Zdrowowicz 475
5.2.1. Wprowadzenie 475
5.2.2. Fizjoterapia w wybranych grupach chorób nerwowo-mięśniowych uwarunkowanych genetycznie (SMA, dystrofiach mięśniowych, CMT) 476
5.2.3. Fizjoterapia w neuropatiach nabytych 482
5.2.3.1. Fizjoterapia w neuropatii cukrzycowej 482
5.2.3.2. Fizjoterapia w zespole Guillaina-Barrégo 483
Fizjoterapia bólu u pacjentów z zespołem Guillaina-Barrégo 484
5.2.4. Fizjoterapia u pacjentów z miastenią 485

6. Choroby napadowe układu nerwowego 487

6.1. Podstawy kliniczne chorób napadowych ośrodkowego układu nerwowego Izabela Domitrz, Piotr Chądzyński, Agnieszka Korzeluch, Katarzyna Stopińska, Lidia Kiryła 487
6.1.1. Bóle głowy 487
6.1.1.1. Samoistne bóle głowy 487
Migrena 488
Ból głowy typu napięciowego 491
Klasterowy ból głowy 492
6.1.1.2. Wtórne bóle głowy (objawowe) 493
Szyjnopochodny ból głowy 493
6.1.1.3. Inne określone bóle głowy - neuralgia trójdzielna 494
6.1.2. Zawroty głowy 495
6.1.2.1. Definicja 495
6.1.2.2. Klasyfikacja 495
6.1.2.3. Objawy kliniczne i przyczyny układowych zawrotów głowy 496
Leczenie 497
6.1.2.4. Objawy i przyczyny nieukładowych zawrotów głowy 497
Leczenie 499
6.1.2.5. Różnicowanie kliniczne typów zawrotów głowy i czerwone flagi 499
6.1.3. Padaczka 500
6.1.3.1. Definicja 500
6.1.3.2. Epidemiologia 500
6.1.3.3. Objawy kliniczne 501
6.1.3.4. Klasyfikacja napadów padaczkowych 501
6.1.3.5. Diagnostyka 503
6.1.3.6. Rozpoznanie 503
6.1.3.7. Terapia 504
Leczenie farmakologiczne 504
Leczenie niefarmakologiczne 505
6.1.3.8. Sport a padaczka 505

6.2. Fizjoterapia w chorobach napadowych układu nerwowego Beata Mielańczuk-Lubecka, Jakub Stolarski 510
6.2.1. Fizjoterapia w bólach głowy 510
6.2.1.1. Diagnostyka fizjoterapeutyczna w bólach głowy 510
6.2.1.2. Możliwości terapeutyczne 511
Terapia manualna 511
Terapia punktów spustowych 511
Neuromobilizacja nerwu trójdzielnego 512
Korekcja zaburzeń postawy 512
Terapia w migrenie przedsionkowej 512
Biofeedback 513
Relaksacja 513
Neurostymulacje 513
6.2.2. Fizjoterapia w zawrotach głowy 514
6.2.2.1. Diagnostyka fizjoterapeutyczna w zawrotach głowy 514
6.2.2.2. Fizjoterapia w zawrotach głowy 516
6.2.2.3. Zasady i cele rehabilitacji w zawrotach głowy i zaburzeniach równowagi 517
6.2.3. Fizjoterapia w padaczce 519

7. Uszkodzenia układu nerwowego związane z urazami 521

7.1. Podstawy kliniczne uszkodzeń układu nerwowego związanych z urazami Anna Zduńska, Stanisław Słyk, Waldemar Koszewski 521
7.1.1. Urazowe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego 521
7.1.1.1. Epidemiologia 521
7.1.1.2. Przebieg i klasyfikacja urazowych uszkodzeń mózgu 522
Wstrząśnienie mózgu 522
Stłuczenie mózgu i krwiak śródmózgowy 523
Krwiak podtwardówkowy 523
Krwiak nadtwardówkowy 524
7.1.1.3. Diagnostyka 525
7.1.1.4. Rozpoznanie 525
7.1.1.5. Następstwa i powikłania urazów czaszkowo-mózgowych 525
Napady drgawkowe i padaczka pourazowa 526
Zespół pourazowy 526
7.1.1.6. Postępowanie z chorym po urazie czaszkowo-mózgowym 526
7.1.2. Wybrane urazowe uszkodzenia obwodowego układu nerwowego i zespoły cieśni anatomicznych 529
7.1.2.1. Przyczyny i mechanizmy uszkodzeń oraz ich klasyfikacja 530
7.1.2.2. Uszkodzenia splotu ramiennego 531
Zespół otworu górnego klatki piersiowej 531
Niedowład Erba 532
Niedowład Klumpke 532
7.1.2.3. Uszkodzenia nerwów obwodowych kończyny górnej 532
Uszkodzenie nerwu pachowego 532
Uszkodzenia nerwu promieniowego 533
Uwięźnięcie nerwu międzykostnego tylnego 533
Uszkodzenia nerwu pośrodkowego 534
Uszkodzenia nerwu łokciowego 535
7.1.2.4. Wybrane uszkodzenia nerwów obwodowych kończyny dolnej 536
Uszkodzenie nerwu udowego 536
Zespół nerwu skórnego bocznego uda 537
Uszkodzenia nerwu kulszowego 537
Uszkodzenia nerwu piszczelowego 537
Uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego 538
7.1.2.5. Diagnostyka uszkodzeń obwodowego układu nerwowego 538
7.1.2.6. Leczenie uszkodzeń obwodowego układu nerwowego 539

7.2. Fizjoterapia w uszkodzeniach układu nerwowego związanych z urazami Beata Mielańczuk-Lubecka, Krzysztof Głowacki, Sebastian Wójtowicz 541
7.2.1. Fizjoterapia pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych 541
7.2.2. Fizjoterapia pacjentów po wstrząśnieniu lub łagodnym urazowym uszkodzeniu mózgu 542
7.2.3. Fizjoterapia w zespołach cieśni 545
7.2.3.1. Wstęp 545
7.2.3.2. Badanie fizjoterapeutyczne obwodowego układu nerwowego 545
Badanie czucia powierzchownego i głębokiego 546
Ocena objawów bólowych 546
Badanie mięśni wskaźnikowych i odruchów 546
Badanie palpacyjne 548
Testy specyficzne 548
Badanie neuromechaniki nerwów obwodowych 549
7.2.3.3. Neuromobilizacje jako technika terapeutyczna przy uszkodzeniu obwodowego układu nerwowego 552
7.2.3.4. Zastosowanie terapii manualnej i masażu w terapii pacjentów z uszkodzeniami obwodowego układu nerwowego 553
Kinezyterapia w uszkodzeniach obwodowego układu nerwowego 554
Fizykoterapia w uszkodzeniach nerwów obwodowych 555

8. Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego 559

8.1. Podstawy kliniczne nowotworów ośrodkowego układu nerwowego Waldemar Koszewski 559
8.1.1. Odrębności nowotworów ośrodkowego układu nerwowego 560
8.1.1.1. Uwarunkowania anatomiczne chirurgii nowotworów ośrodkowego układu nerwowego 560
8.1.1.2. Miejsce leczenia chirurgicznego w terapii nowotworów ośrodkowego układu nerwowego 561
8.1.2. Objawy kliniczne guzów nowotworowych ośrodkowego układu nerwowego 562
8.1.2.1. Objawy wczesne 562
8.1.2.2. Objawy późne 563
8.1.3. Diagnostyka nowotworów ośrodkowego układu nerwowego 563
8.1.3.1. Ocena stopnia złośliwości nowotworów ośrodkowego układu nerwowego 563
8.1.3.2. Klasyfikacja nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (klasyfikacja WHO 2021) 564
Nowotwory wywodzące się z samej tkanki nerwowej - neuroepitelium 565
Nowotwory wywodzące się z opon 566
Guzy wywodzące się z (osłonek) nerwów 567
Przerzuty nowotworowe do ośrodkowego układu nerwowego 567
8.1.4. Terapia nowotworów ośrodkowego układu nerwowego 568
8.1.4.1. Specyfika chirurgii nowotworów ośrodkowego układu nerwowego 568
8.1.4.2. Uzupełniające i alternatywne metody leczenia w neuroonkologii 569
Chemioterapia 569
Radioterapia (teleradioterapia) 570
Radiochirurgia 570

8.2. Rehabilitacja pacjentów z guzami układu nerwowego Krzysztof Głowacki 571
8.2.1. Badanie funkcjonalne 572
8.2.2. Skutki uboczne leczenia 573
8.2.3. Środki fizjoterapii 574
8.2.4. Grupy wsparcia i organizacje pomocowe 576

9. Zespoły korzeniowe oraz wybrane choroby kręgosłupa i rdzenia kręgowego 577

9.1. Podstawy kliniczne zespołów korzeniowych oraz wybranych chorób kręgosłupa i rdzenia kręgowego Martyna Wypych, Waldemar Koszewski, Anna Zduńska, Anna Puczyńska 577
9.1.1. Zespoły korzeniowe 577
9.1.1.1. Epidemiologia 577
9.1.1.2. Patogeneza zespołów korzeniowych 578
9.1.1.3. Objawy kliniczne - ogólne i szczegółowe 579
Objawy korzeniowe z odcinka L-S kręgosłupa 582
Objawy korzeniowe z odcinka szyjnego kręgosłupa 584
Objawy korzeniowe z piersiowego odcinka kręgosłupa 584
9.1.1.4. Diagnostyka różnicowa 584
9.1.1.5. Rozpoznanie - podstawy 585
9.1.1.6. Badania dodatkowe 587
9.1.1.7. Terapia zespołów korzeniowych 588
Leczenie zachowawcze 588
Leczenie zabiegowe w zespołach korzeniowych - aspekt podstawowy 589
Leczenie dyskopatii 590
9.1.1.8. Leczenie zabiegowe w zespołach korzeniowych - sposoby i techniki operacyjne 591
Rozwój nowych technik terapeutycznych - próby odtwórczego leczenia dyskopatii 591
Dodatkowe techniki operacyjne - implant, artrodeza, artroplastyka 592
9.1.2. Inne przyczyny i postaci bólów kręgosłupa i ich leczenie 592
9.1.3. Mielopatia szyjna zwyrodnieniowa 594
9.1.3.1. Epidemiologia i patogeneza 595
9.1.3.2. Objawy kliniczne 595
9.1.3.3. Diagnostyka 596
9.1.3.4. Rozpoznanie 597
9.1.3.5. Różnicowanie 597
9.1.3.6. Terapia 597
9.1.4. Jamistość rdzenia kręgowego i opuszki 598
9.1.4.1. Epidemiologia i patogeneza 598
9.1.4.2. Objawy kliniczne 599
9.1.4.3. Diagnostyka 600
9.1.4.4. Różnicowanie 601
9.1.4.5. Rozpoznanie 601
9.1.4.6. Terapia 601
9.1.5. Zespół Arnolda-Chiariego 602
9.1.5.1. Epidemiologia i patogeneza 602
9.1.5.2. Objawy kliniczne 602
9.1.5.3. Diagnostyka 603
9.1.5.4. Rozpoznanie 603
9.1.5.5. Terapia 604
9.1.6. Zwyrodnienie sznurowe rdzenia kręgowego 604
9.1.6.1. Epidemiologia 605
9.1.6.2. Przyczyny niedoboru witaminy B12 605
Charakter, lokalizacja i etapy uszkodzenia układu nerwowego 606
9.1.6.3. Konsekwencje kliniczne niedoboru witaminy B12 606
Objawy internistyczne 606
Objawy neurologiczne (ryc. 9.4) 607
9.1.6.4. Diagnostyka laboratoryjna 608
9.1.6.5. Rozpoznanie 609
9.1.6.6. Terapia 609
Leczenie farmakologiczne 609
Leczenie pozafarmakologiczne i planowanie fizjoterapii 609

9.2. Fizjoterapia w zespołach korzeniowych oraz wybranych chorobach rdzenia kręgowego Sebastian Wójtowicz, Krzysztof Głowacki 612
9.2.1. Fizjoterapia w zespołach korzeniowych kręgosłupa 612
9.2.1.1. Diagnostyka funkcjonalna pacjentów z zespołem korzeniowym kręgosłupa 613
Badanie podmiotowe 613
Badanie przedmiotowe 617
9.2.1.2. Postępowanie fizjoterapeutyczne 621
Rekomendacje dotyczące postępowania fizjoterapeutycznego u pacjentów z radikulopatią szyjną i lędźwiową 627
9.2.2. Fizjoterapia w mielopatii szyjnej 628
9.2.2.1. Badanie funkcjonalne 630
9.2.2.2. Fizjoterapia pacjenta z mielopatią szyjną 631
9.2.2.3. Grupy wsparcia i źródła informacji 632
9.2.3. Fizjoterapia w jamistości rdzenia 632
9.2.3.1. Badanie funkcjonalne 632
9.2.3.2. Fizjoterapia pacjenta z jamistością rdzenia 632
9.2.4. Fizjoterapia w zwyrodnieniu sznurowym rdzenia 633
9.2.4.1. Badanie funkcjonalne 634
9.2.4.2. Fizjoterapia pacjenta ze zwyrodnieniem sznurowym rdzenia 634

Skorowidz mniej